Νικόλαος Γύζης (1842-1901)

Ο Νικόλαος Γύζης θεωρείται, μαζί με τον ομότεχνο φίλο του Νικηφόρο Λύτρα από τους βασικότερους εκπροσώπους της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου.

Ο Νικόλαος Γύζης γεννήθηκε την 1η Μαρτίου 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου, ήταν ένα από τα έξι παιδιά του ξυλουργού Ονούφριου Γύζη και της γυναίκας του Μαργαρίτας. Η ηθογραφική του παραγωγή συγγενής με εκείνη του Λύτρα διαφέρει από αυτήν στον αφηγηματικό παλμό αλλά επίσης διαφέρει μακράν από τον γενικότερο συρμό της εποχής. Ο Γύζης συγκεντρώνεται με πρωτοφανή ζεστασιά στις λεπτομέρειες των πραγμάτων και αφηγείται το θέμα του με παραδειγματική ευαισθησία.

Αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης που δοκίμασε όλα τα ζωγραφικά θέματα, που γνώρισε φήμη και θεσμικές απολαβές στην Γερμανία -αποτελεί ουσιαστικό κομμάτι της καλλιτεχνικής της παραγωγής τον 19ο αιώνα- υπήρξε το πρότυπο για πολλούς έλληνες ζωγράφους του 20ου αιώνα, με πρώτο και καλύτερο τον Παρθένη.

Σήμερα, που είμαστε σε θέση να ξαναδιαβάσουμε το σημαντικότερο έργο του δίχως τις ιδεολογικές πιέσεις του παρελθόντος, μπορούμε να απολαύσουμε τα στοιχεία εκείνα που παραμένουν ανεξάντλητα στο χρόνο όπως για παράδειγμα το αγγελικό και δαιμονικό του φως.

Δυστυχώς όμως οι φυσικές του δυνάμεις σαν από ειρωνεία της μοίρας αρχίζουν να τον εγκαταλείπουν το καλοκαίρι του 1900. Μένει πια πολύ λίγος χρόνος για να εκφράσει το υπερκόσμιο φως που έβλεπε. Το ΙΔΟΥ Ο ΝΥΜΦΙΟΣ είναι μια λυτρωτική οπτασία και τη ζωγραφίζει με τόση ωραιότητα που δεν μπορεί παρά να μας συγκινήσει. Έρχεται το μεγάλο μήνυμα, το πνεύμα που νικά την ύλη.

Στις 4 Ιανουαρίου 1901 πεθαίνει. Η τελευταία του γραπτή φράση είναι η προτροπή: Λοιπόν, ας ελπίζωμεν και ας ζητούμεν να είμεθα εύθυμοι.     

 Β.Αθανασιάδης