Το μη χείρον βέλτιστον…

Στην υπόσταση της ανθρώπινης φύσης του κάθε ανθρώπου ανήκει η  προσπάθειά του να αποφεύγει με την δέουσα επιμέλεια οτιδήποτε τον βλάπτει. Είναι επίσης έργο της λογικής του ανάμεσα σε δύο κακά, που τον απειλούν να επιλέγει εκείνο, που τον βλάπτει λιγότερο. Η λογική της επιλογής του ελαχιστότερου από τα κακά έχει τόσο βαθιές ρίζες, όσο και ο άνθρωπος. Τους τελευταίους όμως αιώνες η φυσική αυτή επιλογή αποτελεί μία από τις κυριότερες μορφές εκβιασμού των λαών με διάφορους τρόπους.

Ιστορικά στοιχεία για την επιλογή του μικρότερου κακού

Με την εξάπλωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια η έχθρα που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους Ορθόδοξους και Καθολικούς Χριστιανούς είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο ώστε οι ορθόδοξοι να προτιμούν την υποταγή στους Οθωμανούς, μέσα από το δίλημμα “Κάλλιο τους Μουσουλμάνους παρά τους Καθολικούς”. Οι δε Μουσουλμάνοι «διπλωματικά» φυσικά, επέτρεπαν στους υποδουλωμένους λαούς τους να διατηρούν την σχετική αυτοτέλεια της θρησκείας τους μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η επιλογή του μικρότερου κακού στις ΗΠΑ και στην ΕΕ

Από τα τέλη του 18ου αιώνα και μετά η επιλογή του ελάχιστου κακού αποτελούσε ίσως μια από τις πιο δυναμικές αλλά και επιτυχημένες, τεχνικές χειραγώγησης των λαών. Δεν υπάρχει σχεδόν χώρα στον κόσμο η οποία να μην εφαρμόζει το ως άνω «ρητό» για όλα σχεδόν τα μικρά και μεγάλα θέματα της πολιτικής της σκοπιμότητας.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από την εποχή του Ψυχρού πολέμου  μέχρι και σήμερα εφαρμόζει τη στρατηγική συνεχών ανατροπών των εκλεγμένων δημοκρατικών ή μη κυβερνήσεων με την εγκαθίδρυση ακόμη και δικτατορικών καθεστώτων. Αυτό σε αντιστάθμισμα του ελάχιστου κακού σε σχέση με το μεγαλύτερο, όπως εμφανίστηκε «ο κίνδυνος από μία μη φιλική προς τις ΗΠΑ  ή από μία κουμουνιστική κυβέρνηση μιας χώρας».

Στις Ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζεται επίσης το ίδιο σκηνικό. Η λογική του ελάχιστου κακού οδήγησε το Γαλλικό λαό στις εκλογές του 2002 να ψηφίσει Ζακ Σιράκ, προκειμένου να μην εκλεγεί ο «ακροδεξιός» Ζαν Μαρί Λεπέν. Σήμερα αντίθετα ψηφίζει κατά των αστικών κομμάτων την ακροδεξιά κόρη του Μαρίν Λεπέν, ως ελάχιστο κακό σε σχέση με το  θεωρούμενο μεγαλύτερο, το  μεταναστευτικό - προσφυγικό ρεύμα. Δεν είναι σαφώς ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που ένας λαός αποφασίζει με δεδομένο ένα παρόμοιο δίλημμα, και αυτό ισχύει, λίγο πολύ, για όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες.

Η εφαρμογή της επιλογής του μικρότερου κακού στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα τα πρώτα πολιτικά διλήμματα είχαν τη μορφή  «δημοκρατία ή κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός» και «δεξιά ή αντιδεξιά ή και άκρα αριστερά», με το λαό να πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στο ελάχιστο κακό δηλαδή ανάμεσα σε ένα κόμμα που δεν το εμπιστεύεται και σε ένα άλλο, που ίσως το φοβάται. Μεταπολεμικά η θεωρία του μικρότερου κακού εκφράστηκε με διαφορετικούς τρόπους πιέζοντας συνεχώς το τμήμα του λαού, που θεωρητικά θα υπέφερε περισσότερο από τις αντιλαϊκές επιλογές. «Πότε για να λήξει το μετεμφυλιακό καθεστώς, πότε για να φύγει η επάρατος δεξιά, πότε για να μην κυριαρχήσει η αριστερά». Η θεωρία της «χαμένης ψήφου» αποτελεί μια μορφή του ίδιου εκβιασμού. Σε αυτήν οι ψηφοφόροι καλούνται να μη ψηφίσουν το κόμμα της προτίμησής τους, αν δεν είναι «κόμμα εξουσίας», αλλά να ψηφίσουν ένα από τα κόμματα, που διεκδικούν την εξουσία. Με αυτό τον τρόπο πριμοδοτείτο ο δικομματισμός ή ο διπολισμός, δηλαδή η συνεχής χειραγώγηση του λαού.

Μετά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 στη χώρα μας, η τεχνική αυτή του εκβιασμού των μαζών χρησιμοποιήθηκε επισταμένα με συνέπεια να λάβει μεγάλες διαστάσεις. Όλος ο κυβερνητικός και κρατικός μηχανισμός, όλοι οι οικονομικοί και επικοινωνιακοί μηχανισμοί στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό χρησιμοποιούν σαν κύριο μοχλό πίεσης τη θεωρία του μικρότερου κακού, ζητώντας ολοένα και μεγαλύτερες «θυσίες» από τον ελληνικό λαό. Τα διλήμματα αυτά οδήγησαν στην απώλεια σημαντικών κοινωνικών και  οικονομικών δικαιωμάτων για μεγάλους αριθμούς Ελλήνων πολιτών.

 «Καλύτερα ανασφάλιστος, ή έστω εργαζόμενος με 500 ευρώ και χωρίς άλλα δικαιώματα ή ακόμη ωρομίσθιος ή συμβασιούχος ή ακόμη μερικής - κατά το όνομα - απασχόλησης, παρά άνεργος».

 «Καλύτερα μειώσεις μισθών, συντάξεων, λοιπών παροχών, κατάργηση της κοινωνικής πρόνοιας, της δωρεάν υγείας, και πολλών άλλων  δικαιωμάτων αλλά με παραμονή στην Ευρωζώνη, παρά η επιστροφή στη Δραχμή, η οποία αντιπροσωπεύει γενικότερα την καταστροφή και το χάος».

Οι εκβιασμοί με τη μορφή της επιλογής του μικρότερου κακού δεν έχουν τέλος στη σημερινή Ελλάδα. Δυστυχώς για όλους οι φυσικοί τους αυτουργοί αλλάζουν διαχρονικά, αλλά οι εκβιασμοί συνεχίζονται.

Η αντιμετώπιση της επιλογής του μικρότερου κακού

Εφόσον  η επιδίωξη του μικρότερου κακού είναι μια φυσιολογική επιλογή του κάθε ανθρώπου, ανακύπτει το μέγα ζήτημα αν είναι εφικτό και με ποιο τρόπο είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν οι συνέπειές του. Πως είναι δυνατόν δηλαδή, να διαχωριστεί η φυσική ανθρώπινη επιλογή από την αναγκαστική μέσω ενός ωμού πολιτικού, εργοδοτικού ή άλλου τύπου εκβιασμού.

Υπάρχει η λύση, αρκεί οι άνθρωποι να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους. Να λαμβάνουν  υπόψη τους τι συνέβαινε στο παρελθόν, κάθε φορά που είχαν ως επιλογή το μικρότερο κακό και αν αυτό τους οδηγούσε τελικά σε μεγαλύτερο κακό από αυτό που ήθελαν να αποφύγουν. Να προσπαθήσουν σοβαρά ώστε να αντιληφθούν τι πραγματικά κρύβεται ακριβώς, πίσω από κάθε δίλημμα που τίθεται  και για το οποίο πρέπει να λάβουν κάποια σημαντική απόφαση.  

Οι άνθρωποι πρέπει να κατανοήσουν ότι η επιλογή του μικρότερου κακού δεν σημαίνει αντίστοιχα και την αποφυγή του θεωρούμενου ως μεγαλύτερου ή και του πλέον επαχθέστερου. Η απόφαση με βάση την εμπειρία αλλά και την κοινή λογική και όχι με το συναίσθημα ή την κατευθυνόμενη πληροφόρηση είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση. Το πρόσφατο παρελθόν της «κρίσης», μας δίδει άπειρα παραδείγματα, για να κατανοήσουμε πλήρως, τα όποια «κακά» προέκυψαν με την επιλογή του μικρότερου κακού από τις συγκεκριμένες αποφάσεις του Ελληνικού λαού. Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε όλοι ότι όλα δεν είναι «άσπρο ή μαύρο», αλλά ότι υπάρχουν και οι ζώνες του γκρι.